افسردگی پس از زایمان؛ از علل و علائم تا درمان آن

تغییرات هورمونی چشمگیر مرتبط با بارداری و زایمان باعث می شود که برخی از مادران افسردگی را تجربه کنند. اگرچه تغییرات سبک زندگی در اوایل تولد نوزاد و اختلال در خواب مادر می تواند باعث تغییرات خلقی شود، اما تقریباً ۳ تا ۶ درصد از زنان یک دوره افسردگی اساسی را در هفته ها یا ماه های پس از زایمان تجربه می کنند. اما علائم افسردگی بعد از زایمان چیست؟ افسردگی بعد از زایمان چقدر طول میکشد؟ آیا احتمال ابتلا به افسردگی پس از زایمان سزارین بیشتر از زایمان طبیعی است؟ به منظور آشنایی بیشتر با علل، علائم و راه های درمان افسردگی بعد از زایمان تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

افسردگی بعد از زایمان

افسردگی پس از زایمان از جمله عارضه های روانی است که آمار قابل توجهی از زنان بعد از زایمان و در دوران شیردهی بدان دچار می شوند. این افسردگی هیچ تفاوتی با افسردگی در دوران های مختلف زندگی ندارد و همان علائم و نشانه ها در افرد بروز پیدا می کند. به دلیل بروز عوارض و علائم افسردگی، مادری که تازه زایمان کرده است و نوزادش به مراقبت های جدی نیاز دارد با مشکلاتی در این زمینه مواجه خواهد شد. برای مثال کوچکترین اقدامات را مادر نمی تواند انجام دهد و به دلیل افسردگی دچار خستگی و کمبود انرژی لازم برای مراقبت از نوازد خود می شود. از این رو آگاهی همسران از وضعیت زن شان بعد از زایمان منجر به مراقبت های بیشتر از سوی آنان و حمایت های جدی تر می گردد.

برخی افسردگی های ممکن است با اضطراب شدید و حتی حملات پانیک همراه باشد. در موارد نادر، افسردگی ممکن است با ویژگی های روان پریشی مانند هذیان و توهم مشاهده شود. کارشناسان دریافته‌اند که ۵۰ درصد از دوره‌های افسردگی که پس از زایمان در نظر گرفته می‌شوند، در واقع قبل از زایمان شروع می‌شوند که به آن افسردگی با شروع حوالی زایمان گفته می‌شود. مطالعات نشان می دهد که زنانی که در دوران بارداری علائم خلق و خو و اضطراب را تجربه می کنند، در معرض افزایش خطر ابتلا به یک دوره افسردگی اساسی پس از زایمان هستند.

علائم و نشانه های بروز افسردگی پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان ممکن است در هر زمانی در سال اول پس از زایمان (معمولاً در چهار هفته پس از زایمان اما گاهی اوقات چندین ماه بعد) رخ دهد. علائم باید حداقل به مدت دو هفته وجود داشته باشد و باید بر توانایی مادر برای عملکرد تأثیر بگذارد. علائم افسردگی مشابه تمامی انواع افسردگی هایی است که در دوران مختلف زندگی و در اثر عوامل مختلف ایجاد می شود. مهمترین علائم افسردگی بعد از زایمان عبارتند از:

تفاوت افسردگی شدید و خفیف بعد از زایمان

اگرچه اغلب زنان پس از زایمان دستخوش تغییرات هورمونی می شوند، اما هر یک از آن ها شرایط متفاوتی را تجربه می کنند. به همین دلیل است که پس از زایمان افسردگی در زنان با شدت و ضعف متفاوت بروز و ظهور پیدا می کند. از این رو است که نحوه مواجهه با این عارضه متفاوت خواهد بود.

زنانی که افسردگی های خفیفی را بعد از زایمان تجربه می کنند را می توان با حمایت های عاطفی بیشتر کمک کرد تا از این بحران عبور کنند. در این مسیر شوهر مهم ترین نقش را در کاهش علائم مربوط به افسردگی ایفا می کند.

اما از سوی دیگر زنانی که به افسردگی های شدیدتری مبتلا می شوند ضرورت دارد که به بهترین متخصصین و روانشناسان مراجعه کننده تا حمایت های تخصصی از آن ها انجام شود. در مواردی حتی نیاز است که با انواع روش های درمانی به بهبود وضعیت افسردگی پس از زایمان شدید و طولانی مدت کمک کرد.

آیا اضطراب پس از زایمان و افسردگی پس از زایمان شرایط متفاوتی دارند؟

بله. مادران و پدرانی که احساس ناراحتی و علائم پایدار اضطراب دارند، اما نه افسردگی، ممکن است دچار اضطراب پس از زایمان شوند که به طور گسترده تشخیص داده نشده است، اما هم رایج و هم قابل درمان است. اضطراب پس از زایمان ممکن است باعث اضطراب عمومی یا حملات پانیک و همچنین برخی علائم PTSD (اختلال اضطراب پس از سانحه) یا OCD (وسواس فکری-عملی) شود. افراد با سابقه شخصی یا خانوادگی اختلال اضطراب ممکن است بیشتر مستعد اضطراب پس از زایمان باشند و زنانی که این علائم مخرب را تجربه می کند باید از یک روانپزشک خوب و با تجربه کمک بگیرند.

آیا روان پریشی پس از زایمان با اختلالات روانی پس از زایمان مرتبط است؟

بله. روان پریشی پس از زایمان نادرترین نوع اختلال پس از زایمان است. از هر ۱۰۰۰ نفر، ممکن است یک تا دو بار به آن مبتلا شوند. علائم معمولاً در چهار هفته اول پس از زایمان رخ می دهد، اما می تواند در هر زمان تا ۹۰ روز پس از زایمان نیز ظاهر شود. این عارضه با شروع سریع و شدید مشخص می شود. زنان مبتلا به این اختلال به شدت آسیب دیده اند و از هذیان و توهم رنج می برند و در معرض خطر خودکشی و یا نوزادکشی هستند.

افسردگی پس از زایمان در چه زمانی اتفاق می افتد؟

افسردگی پس از زایمان بدان معنی نیست که بلافاصله بعد از زایمان این دوران آغاز شود. خیر، ممکن است که این عارضه بعد از گذشت چند ماه بعد از تولد نوزاد شروع شود. اما به طور معمول پس از گذشت یک الی دوماه شاهد بروز علائم افسردگی پس از زایمان خواهیم بود. در مواردی گزارش ها حاکی از آن است، زنان علائم افسردگی بعد از زایمان را در طول دروان بارداری در خود تجربه می کنند و این علائم تا بعد از زایمان نیز ادامه می یابد. بنابراین باید گفت که علیرغم این که علائم و نشانه های افسردگی بعد از زایمان مشترک است اما زمان ظهور آن ها در زنان مختلف متفاوت است.

عوامل زمینه ساز بروز افسردگی پس از زایمان

بروز افسردگی پس از زایمان در تمام زنان اتفاق نمی افتد، به همین دلیل برخی از زنان در معرض خطر ابتلا به این عارضه هستند. علل و عوامل مختلفی وجود دارند که احتمال بروز افسردگی پس از زایمان را در زنان افزایش می دهند که مهمترین آن ها عبارتند از:

آیا زایمان سزارین یا زایمان زودرس بر سلامت روان مادران تأثیر می گذارد؟

زنانی که نوزاد خود را به روش سزارین به دنیا می آورند، نسبت به زنانی که زایمان طبیعی داشته اند، بیشتر احساس افسردگی می کنند و اعتماد به نفس کمتری دارند. همچنین، مادرانی که نوزادان نارس دارند، بیشتر افسرده می شوند. تولد زودهنگام منجر به تغییرات غیرمنتظره در روال زندگی شده و یک استرس مضاعف را برای مادر ایجاد می کند. به طورکلی، یک نوزاد با نقص مادرزادی سازگاری را برای والدین دشوارتر می کند.

روش های درمانی افسردگی پس از زایمان

براساس شدت و ضعف بروز عارضه افسردگی در زنان، یکی از انواع روش های درمانی بکار گرفته می شود. روش های درمان افسردگی پس از زایمان عبارتند از:

• دارو درمانی
• روان درمانی

اگرچه دارودرمانی یکی از روش های موثر برای بهبود علائم افسردگی است، اما این روش به زنان شیرده توصیه نمی شود. مانند سایر داروها، داروهای ضد افسردگی می توانند به شیر مادر راه پیدا کرده و خطراتی را برای نوزاد ایجاد کند. به همین علت زنانی که شیر می دهند باید با پزشک خود صحبت کنند تا روان درمانی را انتخاب کنند. دوره روان درمانی را می توان نزد یکی از بهترین روانشناس گذراند. زنان مبتلا به افسردگی پس از زایمان، بعد از مراجعه به روان درمانگر، فرصت خواهند داشت که در خصوص احساسات خود راحت و بی پرده بیان کنند. متخصصین با توجه به مسائلی که از سوی بیمار مطرح می شود به راحتی می توانند وضعیت آن ها را بررسی کرده و برای کاهش علائم افسردگی راهکارهایی را ارائه دهند.

کلام آخر

در جوامع امروزی به واسطه تنش های عصبی و استرس های روزمره، بروز افسردگی پس از زایمان با درجات مختلف خفیف تا شدید، شایع شده است. اگرچه تغییرات هورمونی و اختلال در سبک زندگی پس از ورود نوزاد می تواند باعث تغییر خلق و خو، بی حوصلگی، خستگی و احساس ناامیدی شود، اما تداوم و شدت این علائم می تواند زندگی فردی مادر و حتی مراقبت از نوزاد را مختل کند. به همین علت توصیه می شود در صورت مشاهده و تداوم علائم افسردگی به بهترین روانپزشک تهران مراجعه کنید. قطعا دانش و تجربه روانشناسان و روان درمانگران در کاهش احساس غم، اندوه و علائم ناشی از افسردگی زنان موثر است.