وسواس تقارن (وسواس قرینه)؛ علل، علائم و درمان آن

وسواس تقارن چیست؟

به طور کلی، اختلال وسواس به دو شکل وسواس فکری و عملی ظاهر می شود. اگرچه وسواس تقارن نمونه بارز یک وسواس عملی است، اما افراد مبتلا به این اختلالات اغلب به واسطه وسواس فکری تقارن مجبور به انجام رفتارهای تکراری می شوند.

جالب است بدانید که راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی (DSM-5)، وسواس تقارن، یکی از انواع وسواس های خاص شناخته می شود، به طوری که به عنوان یکی از انواع اختلال اضطراب شناخته می شود. اغلب افراد مبتلا به وسواس قرینه نسبت به عدم تقارن در اشیا یا تعداد نامتعارف وسایل خود احساس اضطراب شدید را تجربه می کنند. توجه داشته باشید که این اختلال ممکن است با وسواس دیگری مانند وسواس شستشو نیز همراه باشد.

علائم وسواس تقارن

تمایل به ایجاد تقارن در اشیا یکی از بارزترین علائم وسواس قرینه است. از دیگر علائم وسواس قرینه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• همیشه مرتب کردن اشیا به یک شیوه خاص برای حفظ تقارن
• تمایل به قرینه بودن اشیا به همراه تعداد مشخص (مثلا تمایل به اعداد زوج یا فرد)
• نگرانی از وقوع اتفاقی ناگوار به دلیل نامتقارن بودن یا بی نظمی یک شی در خانه یا محل کار
• تجربه اضطراب شدید در هنگام مشاهده اشیا نامتقارن یا عدم نظم در محیط
• احساس نقص در اشیای غیر قرینه
• دشواری در نادیده گرفتن ویژگی های غیرتقارنی پیرامون خود
• صرف مقدار زیادی از وقت برای خلق یا تجزیه و تحلیل الگوها و طرح های تقارنی
• عدم احساس امنیت و آسایش حتی برای یک عدم قرینگی ناچیز
• حس رضایت و آرامش با مواجه شدن با شیء یا محیط تقارنی

اجبارهای رایج در مبتلایان وسواس قرینه

انسان به طور ذاتی از نظم و تقارن در محیط اطراف لذت می برد و فلسفه وجودی جهان بر پایه نظم است. اما تمایل به قرینه کردن اشیا و نظم اجسام زمانی که منجر به اختلال امور زندگی فرد شود، یک اختلال روانی به شمار می رود. اغلب افراد مبتلا به وسواس قرینه کارهای زیر را به اجبار و تنها برای حس رهایی از اضطراب ناشی از عدم تقارن انجام می دهند که عبارتند از:

• بررسی و چک کردن مجدد و مداوم اشیاء و وسایل در محیط اطراف
• تکرار فعالیت های خاص به شکل نامعقول و مقرراتی، مانند باز کردن و بستن درها، وارد شدن با پای چپ و موارد دیگر
• نگاه کردن به اشیاء و محیط های مختلف برای بررسی دقیق و جزئی تر
• تمایل به نوشتن تعداد مشخصی از کلمات برای حفظ تقارن
• چیدن وسایل به شیوه ای خاص
• توجه به تعداد وسایل و اشیا (به عنوان مثال فرد تنها تمایل به چینش وسایل با اعداد زوج را دارد و اگر تعداد اشیا فرد باشد، مضطرب شده و حتما تعداد وسیله را افزایش یا کاهش خواهد داد.
• نیاز شدید به حفظ تعادل به هنگام را ه رفتن و یا گرفتن اشیا با دو دست

علت وسواس تقارن چیست؟

علت وسواس تقارن هنوز به طور دقیق مشخص نشده است، اما برخی از این اختلالات به دلیل عوامل ژنتیکی، شیمیایی و روانی می توانند رخ دهند. همچنین، شرایط استرس زا، اضطراب و بیماری های روانی نیز ممکن است به افزایش ریسک بروز وسواس تقارن کمک کنند.

درمان وسواس تقارن (وسواس قرینه)

وسواس تقارن یک اختلال روانی است که به شدت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. درمان وسواس تقارن با شیوه های مختلف صورت می گیرد که در ادامه به برخی از این روش ها اشاره می کنیم:

• روان درمانی: روان درمانی با استفاده از روش های مختلفی مانند روش شناختی-رفتاری، روان درمانی ذهنی و روان درمانی متمرکز بر حالت حضور (ذهن آگاهی) می تواند به بهبود وسواس قرینه کمک کند.
• دارو درمانی: برخی داروها و مهار کننده های عصبی از جمله داروهای ضد افسردگی می توانند به کاهش علائم وسواس تقارن کمک کنند.
• مواجهه و پیشگیری از پاسخ: در این روش که با نام ERP شناخته می شود، فرد در مواجهه با موقعیت اضطراب زا مانند چیدمان غیر قرینه اشیا قرار می گیرد. این روش به منظور کنترل افکار مزاحم و رفتارها اجباری انجام می شود. با گذشت زمان و تکرار این روش، از علائم ترسناک و اضطرابی بیمار کاسته شده و بیمار توانایی کنترل برای وسواس های فکری و عملی خود را خواهد داشت.
• روان شناسی مثبت: روان شناسی مثبت به مجموعه روش ها و تکنیک هایی گفته می شود که به برطرف کردن احساسات منفی و ارتقاء خوشبختی و رضایتمندی فرد کمک می کنند.
• تکنیک های مدیتیشن و ذهن آگاهی: تکنیک های مدیتیشن و ذهن آگاهی با کاهش استرس و اضطراب و بهبود تمرکز و حوصله فرد می توانند به بهبود این وسواس کمک کنند.
• گروه درمانی: درمان گروهی با هدف ایجاد حس همبستگی و انسجام در بین افرادی که با وسواس تقارن مواجه هستند صورت می گیرد و می تواند به کاهش شدت علائم وسواس در آن ها کمک کند.

کلام آخر

وسواس تقارن یا قرینه یکی از اختلالات رفتاری است که در آن فرد برای به دست آوردن حس رضایت، باید بعضی از کارها را به تعدادی خاص تکرار کند. در وسواس تقارن، فرد به طور مداوم شمارش و تکرار کردن راه ها و کارها در یک الگوی خاص برای کاهش اضطراب و استرس خود استفاده می کند. این الگوی خاص ممکن است شامل تعداد خاصی باشد، مثلاً فقط اعداد فرد یا زوج، تکرار یک کار به تعداد خاص، چیدن اشیایی به شکل خاص و غیره.

از بهترین روش های درمان این اختلال وسواس می توان به رفتار درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی اشاره کرد. در پایان توصیه می شود به منظور تشخیص و درمان وسواس تقارن به بهترین روانپزشک تهران مراجعه کنید.