حساسیت بیش از حد یا HSP : کنترل چالش های روزمره

شخصیت با حساسیت بیش از حد یا HSP به افرادی اطلاق می‌شود که احساسات را با شدت بیشتری تجربه و حس می‌کنند. این افراد نسبت به دیگران بیشتر و زودتر دچار تنش و استرس می‌شوند و به تغییرات کوچک در محیط یا رفتار دیگران حساس هستند. البته حساسیت بالا در حالت معمول اختلال روانی محسوب نمی‌شود، اما اگر زندگی را مختل کرده باشد، فرد حتما باید تحت نظر روانپزشک قرار بگیرد تا با درمان‌هایی که در ادامه مقاله به آن خواهیم پرداخت، تحت معالجه قرار گیرد.

حساسیت بیش از حد یا  HPS چیست؟

شخصیت با حساسیت بیش از حد یا HSP (به انگلیسی Highly Sensitive Person)، به فردی گفته می‌شود که در برابر محرک‌های محیطی، احساسی و اجتماعی واکنش‌های شدید و غیرعادی نشان می‌دهد. چنین فردی به صدا‌های بلند، نور‌های تند یا حتی تن صدای دیگران بسیار حساس است و در مواجهه با این موارد، واکنش معمولی ندارد.

شرایط ذهنی افراد HSP طوری عمل می‌کند که در موقعیت‌های شلوغ یا پرتنش، تمرکز و آرامششان را از دست می‌دهند و چون خیلی زود دچار استرس می‌شوند، ترجیح می‌دهند از فضا فاصله بگیرند. بسیار مهم است که بدانید این حالت چیزی فراتر از یک حساسیت ساده است. این حساسیت در واقع یک اختلال شخصیت به حساب می‌آید و اغلب اوقات به روش‌های درمانی نیاز دارد؛ چرا که زندگی فرد را با مشکل مواجه می‌کند.

چه عواملی باعث شکل‌گیری شخصیت حساس یا HSP می‌شوند؟

عوامل مختلفی در ایجاد شخصیت بسیار حساس نقش دارند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که ریشه این ویژگی به ترکیبی از عوامل محیطی، ژنتیکی، تکاملی و تجربیات دوران کودکی برمی‌گردد. برخی دانشمندان معتقدند که حساس بودن یک سازوکار تکاملی برای افزایش بقاست، چون افراد دارای شخصیت اچ اس پی نسبت به خطرات و تغییرات محیطی آگاه‌تر عمل می‌کنند. اما این هوشیاری دائمی در نبود تهدید واقعی، زمینه را برای اضطراب فراهم می‌کند.

تجربه‌های منفی در سال‌های ابتدایی زندگی از جمله نبود محبت کافی در رابطه والدین و فرزند هم یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار در شکل‌گیری تیپ شخصیتی با حساسیت بیش از حد یا HSP است.

همچنین نقش ژنتیک در این قضیه را هم نمی‌توان نادیده گرفت. اگر سابقه حساسیت بالا در خانواده وجود داشته باشد، احتمال شکل‌گیری این ویژگی در فرزندان بیشتر می‌شود.

علائم حساسیت بیش از حد یا HSP

درست است که همه‌ افراد تا حدی نسبت به مسئله خاص حساسیت دارند، اما شخصیت HSP به معنای فوق‌حساس بودن به شکلی عمیق، پایدار و همه‌جانبه است. این ویژگی روی تمام ابعاد زندگی فرد تاثیر می‌گذارد و او را از تعادل خارج می‌کند. در ادامه، به نشانه‌های این تیپ شخصیتی آشنا می‌شویم:

↲ احساسات عمیق و ماندگار

اچ اس پی‌ها، شادی، غم یا خشم را با شدت بیشتری تجربه می‌کنند و این احساسات تا مدت‌ها در ذهنشان باقی می‌ماند.

↲ تحریک‌پذیری حسی بال

نور زیاد، صدا‌های بلند، شلوغی یا لباس‌های ناراحت، ذهنشان را به‌سرعت آشفته می‌کند.

↲ تاثیرپذیری بسیار بالا از هنر و زیبایی

از یک قطعه موسیقی، منظره‌ ساده یا یک اتفاق کوچک، عمیقا تاثیر می‌گیرند.

↲ درگیر شدن با محتوای احساسی

شخصیت فوق حساس، فیلم‌های غم‌انگیز یا خشونت‌آمیز را تا مدت‌ها در ذهن خود مرور می‌کند و آرامشش را از دست می‌دهد.

↲ دشواری در تصمیم‌گیری‌های حتی ساده

فرقی نمی‌کند بخواهند لباس انتخاب کنند یا یک تصمیم جدی بگیرند؛ همیشه نگران نتیجه‌اند.

↲ آسیب‌پذیری نسبت به انتقاد

حتی انتقاد ملایم و سازنده هم برای شخصیت HSP آزاردهنده است و اعتمادبه‌نفسش را مختل می‌کند.

↲ همدلی بالا و گوش شنوا

افراد با شخصیت با حساسیت بیش از حد یا HSP درد دیگران را عمیقا حس می‌کنند و برای همدردی، شنونده‌های فوق‌العاده آرامش‌بخشی هستند.

↲ نیاز به تنهایی برای ترمیم

بعد از روز‌های شلوغ، به خلوت و سکوت نیاز دارند تا انرژی روانی‌شان را بازیابی کنند.

تشخیص شخصیت اچ اس پی؛ چطور بفهمیم‌ کسی HSP است؟

شخصیت بسیار حساس یا HSP یک اختلال روانی نیست، بلکه یکی از انواع ویژگی‌های شخصیتی طبیعی انسان است که در حدود ۲۰ درصد از جمعیت جهان دیده می‌شود. یکی از ابزار‌های اصلی برای تشخیص شخصیت فوق حساس، پرسشنامه HSP دکتر «ایلین آرون» است. علاوه بر این، روانپزشک با مصاحبه‌های بالینی، ارزیابی عملکرد شناختی و همچنین بررسی سوابق عاطفی، تجربیات کودکی و سبک واکنش‌های شما در موقعیت‌های مختلف، شخصیت حساس را از اختلالات دیگر تشخیص دهد.

از آنجایی که گاهی اوقات شخصیت HSP با اضطراب اجتماعی، افسردگی، اختلال پردازش حسی (SPD)، اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی (ADHD) اشتباه گرفته می‌شود، بسیار مهم است که روند تشخیص توسط روانپزشک حاذق صورت بگیرد.

معرفی انواع شخصیت HSP؛ دل‌های نازک، ذهن‌های بزرگ

در دنیای شخصیت‌های بسیار حساس، تیپ‌های شخصیتی مختلفی وجود دارد که هر کدامشان ویژگی‌ها، توانایی‌ها و نیاز‌های منحصربه‌فرد خودشان را دارند. در ادامه، ۶ تیپ شخصیتی اچ اس پی را با هم مرور می‌کنیم:

۱- شخصیت درون‌گرای بسیار حساس (Introverted HSP)

این افراد در فضای آرام و خلوت راحت‌ترند. معاشرت زیاد برایشان انرژی‌بر است و پس از تعاملات اجتماعی به تنهایی نیاز دارند تا دوباره انرژی‌شان را بازسازی کنند.

۲- برون‌گرای بسیار حساس (Extroverted HSP)

شخصیت برونگرا با حساسیت بیش از حد یا HSP از ارتباطات اجتماعی لذت می‌برد و از جمع انرژی می‌گیرد، اما حساسیت بالایش باعث می‌شود که در محیط‌های شلوغ یا پر سروصدا به سرعت خسته شود.

۳- شخصیت همدل بسیار حساس (Empathic HSP)

این شخصیت‌ها احساسات دیگران را به شدت درک می‌کنند، اما با وجود اینکه خیلی مهربان و مراقب دیگران هستند، برای اینکه دچار فرسودگی عاطفی نشوند باید مرز‌های احساسی خودشان را حفظ کرده و مراقب خودشان هم باشند.

۴- شخصیت حسی بسیار حساس (Sensory HSP)

این افراد به محرک‌های حسی اطرافشان مثل نور زیاد یا صدا‌های بلند حساس هستند و برای راحتی در زندگی، نیاز دارند که محیط‌شان آرام و منظم باشد.

۵- شخصیت شهودی بسیار حساس (Intuitive HSP)

این گروه به شهود و احساسات درونی خود تکیه دارند و تصمیماتشان بر اساس درک عمیق‌تری از جهان است. آن‌ها به دنبال معنا و عمق در زندگی هستند.

۶- شخصیت خلاق بسیار حساس (Creative HSP)

برای این افراد، حساسیت بالا منبعی از احساسات پیچیده است که با هنر و خلاقیت تلفیق می‌شود. نوشتن، نقاشی، موسیقی و دیگر فعالیت‌های هنری برای این شخصیت‌ها نه تنها راهی برای بیان خود، بلکه ابزاری برای پردازش احساسات و رسیدن به آرامش است.

بهترین روش‌های درمان حساسیت بیش از حد یا HSP

معمولا درمان شخصیت بسیار حساس (HSP) نیازی به دارو یا مداخله پزشکی ندارد، بلکه بیشتر به شناخت عمیق از خود، تغییر سبک زندگی و پرورش مهارت‌های فردی وابسته است. رسیدن به این هدف، با مراجعه به بهترین روانپزشک میسر می‌شود. در ادامه راه‌هایی برای مدیریت و درمان شخصیت HSP را مرور می‌کنیم:

↲ درمان HSP با رویکرد روانکاوی

در این روش با بررسی ریشه حساسیت‌هایتان در گذشته، شناخت عمیق‌تری از خودتان پیدا می‌کنید. درمانگر به شما به عنوان یک شخصیت فوق حساس کمک می‌کند تا واکنش‌های هیجانی‌تان را کنترل کرده و رابطه‌هایتان را بهبود ببخشید. گفت‌وگو‌های تحلیلی به شما کمک می‌کنند تا گره‌های ذهنی‌تان را باز کنید. این گفت‌وگو‌ها به مرور زمان باعث سبک شدن روان و کاهش تنش‌های درونی شما می‌شوند.

علاوه بر این، درمانگر تمام تلاشش را به کار می‌گیرد تا با آموزش تمرینات مدیریت استرس و تغییر الگو‌های رفتاری، اعتماد به نفس و استقلال روانی‌تان را به دست بیاورید و کمتر از قضاوت‌های دیگران برنجید.

📞 برای رزرو نوبت مشاوره و درمان با شماره ۰۲۱۲۲۰۱۹۳۶۴ تماس بگیرید 📞

↲ درمان HSP با رویکرد شناختی رفتاری (CBT)

اولین قدم در روش CBT، شناخت افکار منفی و غیرواقعی است. طی این مسیر، شما یاد می‌گیرید افکار مخرب خودتان را شناسایی کرده و تاثیر آنها روی احساسات و رفتار‌هایتان را بفهمید. سپس، این افکار به چالش کشیده شده و با افکار واقع‌بینانه‌تری جایگزین می‌شوند.

در ادامه، درمانگر با آموزش تمرین‌های عملی مدیریت استرس مثل تنفس عمیق، تمرکز روی زمان حال، نوشتن افکار و آموزش حل مساله، به شما یاد می‌دهد که چطور در موقعیت‌های استرس‌زا، رفتار سالمی از خودتان بروز بدهید.

↲ درمان HSP با رویکرد رفتاردرمانی

هدف اصلی این روش، شناخت رفتار‌های تکراری و آزاردهنده و تلاش برای اصلاح آنها است. بخش مهمی از روند درمان شخصیت بسیار حساس با رویکرد رفتار درمانی به آموزش مهارت‌های مقابله‌ای مربوط می‌شود. شما یاد می‌گیرید که چطور در موقعیت‌های محرک، کنترل درونی‌تان را حفظ کرده و جلوی واکنش‌های آسیب‌زا را بگیرید.

تمرین ذهن‌آگاهی یا همان تمرکز روی لحظه حال، گفت‌وگو‌های درونی مثبت، بازسازی تصویر ذهنی و شناسایی توانمندی‌ها، شما را از چرخه افکار منفی دور کرده و آرامش بیشتری برایتان به ارمغان می‌آورد.

چگونه با شخصیت HSP کنار بیاییم؟ 

حتی اگر همه اطرافیانتان حساسیت بالا را به عنوان یک نقطه ضعف بدانند، واقعیت این است که این ویژگی نشانه درک بالا و زیبایی روح شما است. افراد حساس جزئیاتی را می‌بینند که دیگران به راحتی از آنها عبور می‌کنند. آنها با قلبی روشن‌تر زندگی را لمس می‌کنند و همین ویژگی باعث می‌شود ارتباطشان با انسان‌ها، طبیعت و هنر عمیق‌تر باشد.

با همه اینها، گاهی اوقات حساسیت بیش از حد زندگی را تلخ می‌کند و شما باید جلوی این اتفاق را بگیرید. برای اینکه بدانید با خودتان چطور رفتار کنید، نکات زیر را به خاطر بسپارید:

• در طبیعت قدم بزنید و اجازه بدهید سکوتش آرامتان کند.
• تمرین تنفس عمیق و آگاهانه را یاد بگیرید.
• با نوشتن، نقاشی کشیدن یا نواختن موسیقی، احساساتتان را به جریان بیندازید.
• از آدم‌های منفی‌گرا و محتوای آزاردهنده مثل اخبار منفی یا فیلم‌های خشونت‌آمیز دوری کنید.
• به خواسته‌هایی که شما را خسته می‌کنند، با آرامش «نه» بگویید.
• روش‌های کنترل استرس را یاد بگیرید.
• خواب کافی، تغذیه مناسب و سبک زندگی سالمی داشته باشید.

عوامل بازگشت حساسیت در شخصیت HSP پس از درمان

گاهی اوقات، حتی با وجود پیشرفت در روند درمان شخصیت با حساسیت بیش از حد یا HSP، برخی عوامل باعث تشدید حساسیت‌ها و استرس‌ها می‌شوند. یکی از این عوامل، تغییرات ناگهانی در زندگی مثل تغییر شغل، از دست دادن عزیزان یا حتی تغییر محل زندگی است.

برخی مواقع هم مواجهه با شرایط تنش‌زا مثل بحران‌های خانوادگی یا اجتماعی و یا تغییرات فیزیکی مثل بیماری باعث افزایش حساسیت‌های شما می‌شوند. مشکلات روابط شخصی، رابطه‌های ناسالم، تجربه شکست احساسی، خواب ناکافی و عدم تعادل در سبک زندگی نیز از جمله دلایل بازگشت حساسیت بیش از حد هستند.

بسیار مهم است که در این شرایط با بهره‌گیری از تکنیک‌های مدیریت استرس و خودمراقبتی جلوی بروز واکنش‌های مخرب را بگیرید. با خودتان مهربان باشید و اگر حس می‌کنید کنترل شرایط از دستتان خارج شده، هر چه زودتر به یک روانپزشک مجرب مراجعه نمایید.

اهمیت درمان زودهنگام HSP با مراجعه به روانپزشک 

مراجعه به روانپزشک یا رواندرمانگر برای افرادی که شخصیت بسیار حساسی دارند، گامی مهم برای رسیدن به آرامش و رشد درونی است. درمانگر با ارائه روش‌های مناسب، به شما این امکان را می‌دهد تا احساسات و واکنش‌هایتان را بهتر درک کنید و مدیریت بهتری روی آ‌نها داشته باشید.

گاهی اوقات حساسیت زیاد باعث بروز اختلالاتی مثل اضطراب، افسردگی، اختلالات خواب یا مشکلات در روابط اجتماعی می‌شود و نیاز به درمان حرفه‌ای دارد. عدم توجه به این مساله، شما را در مواجهه با موقعیت‌های روزمره آسیب‌پذیر خواهد کرد.

✍️ بیشتر بدانید: بهترین دکتر مشاوره آنلاین روانپزشک

توصیه‌های نهایی برای زندگی با شخصیت بیش از حد حساس

حساسیت بیش از حد، با اینکه به فرد امکان می‌دهد دنیا را با دقت و عمق بیشتری احساس کرده و ارتباطات عاطفی عمیقی برقرار کند، اما گاهی اوقات می‌تواند روابط اجتماعی و تصمیم‌گیری‌های روزمره را مختل سازد. افرادی که دارای شخصیت با حساسیت بالا (HSP) هستند، بیشتر از دیگران در معرض استرس و خستگی روحی قرار می‌گیرند که این امر کیفیت زندگی‌شان را کاهش می‌دهد. در چنین شرایطی، مراجعه به روانپزشک و دریافت درمان‌های مناسب حیاتی است، چرا که به فرد کمک می‌کند تا به شناختی عمیق از خود برسد و با استفاده از راهکارهای موثر، همین حساسیت را به یک منبع قدرت تبدیل کند.

*~ سوالات متداول درباره حساسیت بیش از حد ~*