درمان قطعی وسواس شستشو و علائم آن

وسواس شستشو یکی از شناخته شده ترین علامت های بیماری وسواس فکری عملی و یا OCD است. افراد درگیر این اختلال به منظور از بین بردن هرگونه آلودگی ناشی از کثیفی و یا آلودگی های میکروبی تشریفات خاصی را دنبال می نمایند که به صورت روتین های تکراری در هر بار شستشو باید اجرا شود. در این مقاله از سایت دکتر علیرضا جباری قصد داریم به بررسی علل، علائم و درمان وسواس شستشو بپردازیم.

منظور از وسواس شستشو چیست؟

وسواس شستشو (OCD) یک اختلال روانی است که به صورت باورها و عملکردهای تکراری و مکرر مشخص می شود. به طور کلی، اختلال وسواس به دو شکل وسواس فکری و وسواس عملی مشخص می شود. در وسواس شستشو، فرد دچار ترس از آلودگی است و برای رفع آن به صورت مکرر به شستشو دست یا بدن، شستشوی اشیاء و محیط اطراف خود را انجام می دهد. این وسواس ممکن است به گونه ای شدید شود که زندگی روزمره شخص را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین، وسواس شستشو می تواند باعث افزایش اضطراب و افسردگی شخص شود.

علائم وسواس تمیزی

اگرچه شستشو بی رویه از مهمترین علائم این نوع از وسواس عملی است، اما از دیگر مشخصه های این افراد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شستن انگشتان هر دست به صورت جداگانه (در برخی موارد شامل تمییز کردن زیر ناخن ها در هر بار شستشو نیز می شود)
• بستن شیر آب با وسیله ی دیگری مانند حوله و یا دستمال به منظور جلوگیری از آلودگی مجدد دست ها
• استفاده از مواد ضد عفونی کننده دست پس از هر بار دست زدن به وسایل موجود در محیط بیرون
• دوش گرفتن با انجام تشریفات خاص که منجر به گذراندن ساعات طولانی در حمام خواهد شد
• مسواک زدن طولانی
• نظافت سرویس های بهداشتی به صورت مکرر و در ساعات خاص شبانه روز
• استفاده از دستکش جهت باز کردن در
• تمییز کردن افراطی وسایل خانه
• عدم حضور در برخی از مکان ها به دلیل ترس از آلوده شدن
• تعویض لباس ها چند بار در طی روز

علت وسواس شستشو چیست؟

همان طور که اشاره کردیم وسواس شستشو بخشی از بیماری وسواس فکری عملی است. افراد مبتلا به این بیماری دچار افکار اضطرابی و استرس مداوم هستند و گمان می نمایند در صورت عدم انجام برخی از رفتارهای ممکن است دچار عواقب ناخواسته ای شوند.

در مبحث وسواس شستشو، بیماران فکر می کنند که اگر دست ها یا وسیله ی خاصی را به تعداد دفعات ذهنی خود نشسته باشند به طور حتم به میکروب و یا بیماری خاصی دچار خواهند شد. ترس ذهنی از آلوده شدن و یا آلوده کردن دیگران منجر به ایجاد افکاری خواهد شد که بیماران را مجبور به تکرار و افزایش دفعات شستشو می نماید. حدود ۲ درصد از جمعیت ممکن است به این بیماری مبتلا باشند. آغاز بیماری در آقایان از سنین جوانی می باشد اما خانم ها معمولاً در میانسالی این اختلال را تجربه می نمایند. اختلال وسواس شستشو بیماری است که عوامل مختلفی در ایجاد آن تاثیر گذار می باشد، برخی از مهمترین این عوامل عبارتند از:

۱- عوامل ژنتیکی

تحقیقات در مورد بررسی نقش ژنتیک در این اختلال همچنان ادامه دارد اما بر اساس نتایج مطالعات معتبر افرادی که یکی از اعضاء خانواده ی آنها درگیر این بیماری باشد احتمال بیشتری برای ابتلا دارند، در واقع وسواس شستشو اختلالی است که در میان اکثر اعضاء یک خانواده دیده می شود.

۲- ساختار مغز

اسکن ها مغزی تفاوت هایی را در برخی از عملکردهای مغزی افراد مبتلا به اختلال وسواس شستشو و افراد سالم نشان داده است. امید است بر اساس نتایج این تحقیقات و با ارائه درمان های مناسب در آینده بتوان این بیماری را به طور کامل تحت کنترل درآورد.

۳- محیط پیرامون

استرس و تروماهای محیطی یکی از عوامل موثر در شروع اختلالات وسواس فکری عملی مانند وسواس شستشو می باشد.

✍️ بیشتر بخوانید: وسواس تقارن (وسواس قرینه) از علل، علائم تا روند درمان آن

عوارض و خطرات وسواس شستشو

مشکلاتی که افراد مبتلا با وسواس شستشو با آن درگیر هستند عبارتند از:

• مشکلات پوستی، دست هایی قرمز و ترک خورده که به دلیل شستشوی بیش از حد با آب ایجاد می شود.
• استرس دائمی ناشی از ترس آلوده شدن به میکروب و یا آلاینده ها
• ایجاد شرایط سخت برای افرادی که با آنها زندگی می نمایند
• ناتوانی و خستگی مداوم به دلیل شستشوهای مکرر
• عدم اجازه برای حضور دیگران به محیط امن آنها (فضای تمییزی که عاری از هرگونه میکروب است) منجر به انزوا و تنهایی این گروه از افراد می شود، در نتیجه ابتلا به افسردگی یکی از علائم همراه این بیماری است.

روند تشخیص اختلال وسواس شستشو

مراجعه به روانپزشک و یا روانشناس اولین قدم جهت تشخیص این اختلال است. روانپزشک با یک معاینه فیزیکی و مشاهده ی نشانه های افراطی در شستشو و تمییزی ظاهر و لباس بیماران می تواند به این بیماری پی ببرد.

همان طوری که اشاره کردیم اغلب این بیماران به دلیل شستشوی مداوم دستانی ترک خورده و قرمز دارند، همچنین لباس ها و سایر متعلقات این بیماران عاری از هرگونه لک و کثیفی خواهد بود. در برخی موارد بیماران جهت حضور و نشستن در مقابل روانشناس از زیراندازهایی تمیزی که همیشه همراه دارند استفاده می نمایند. بنابراین تشخیص بیماری در اغلب موارد امری ساده است.

وسواس شستن دست قابل درمان است؟

وسواس شستن دست درمان‌پذیر است و معمولاً با استفاده از ترکیبی از روش‌های درمانی مانند مشاوره روانشناختی و در صورت لزوم، دارودرمانی بهبود یافته و کنترل می‌شود. وسواس شستن دست یکی از اختلالات اضطرابی است که با تکرار بیش از حد عمل شستن دست و استفاده از ضدعفونی کننده‌ها همراه است. این اختلال می‌تواند زندگی روزمره فرد و کیفیت زندگی روانی سالم را تحت تأثیر قرار دهد.

۴ روش درمان وسواس شستشو

به طور کلی درمان وسواس باید هرچه سریعتر انجام شود. درمان های ارائه شده جهت بیماران مبتلا به اختلال وسواس شستشو با کمک های روانپزشک و روانشناس به صورت همزمان انجام می شود. موثرترین درمان وسواس شستشو عبارت است از:

1. شناسایی الگوهای فکری که منجر به ایجاد وسواس شستشو شده است
2. شناسایی محرک های بیرونی که منجر به ایجاد استرس و پاسخ وسواسی شستشو می شود
3. دارو درمانی: مصرف داروهای تجویز شده باید مطابق با تجویز روانپزشک باشد و از قطع ناگهانی و یا هرگونه کاهش و افزایش در مصرف داروها باید به شدت خودداری شود.
4. تحریک عمیق مغز: در صورتی که روش ها درمانی ذکر شده مفید نباشد ممکن است درمان های پیشرفته تری برای بیمارانی که مبتلا به اختلالات شدید وسواس شستشو هستند تجویز شود، به عنوان مثال استفاده از الکترودهایی در برخی نواحی مغز و کمک به تغییر افکار و رفتاری که منجر به ایجاد رفتارهای وسواسی مانند وسواس شستشو می شود.

علت وسواس شستشو در دستشویی

علت وسواس شستشو در دستشویی ممکن است به عوامل مختلفی برگردد و نمی‌توان آن را به یک دلیل خاص منتسب کرد. اما برخی از علل معمول وسواس شستشو در دستشویی عبارتند از:

1. وسواس شستشو در دستشویی ممکن است به عنوان یک واکنش به اضطراب و نگرانی‌های فرد در مورد عفونت‌ها و بیماری‌ها به وجود آید. فرد ممکن است احساس کند که شستشوی دست به طور مداوم و با تکرار بالا می‌تواند جلوی عفونت‌ها را بگیرد و این باور نادرست می‌تواند به وسواس شستشو منجر شود.
2. فرد مبتلا به وسواس شستشو ممکن است باورهای نادرستی داشته باشد که شستشوی دست به طور مکرر و کامل می‌تواند خطرهای بهداشتی را از بین ببرد. این باورها معمولاً بی‌مبنا و غیرمنطقی است، اما فرد بر این باورها تمرکز زیادی دارد و به عمل شستشوی دست تکیه می‌کند تا این باورهای نادرست را تسکین دهد.
3. تجربه ناخوشایندی مانند ابتلا به بیماری عفونی یا تجربه‌هایی که باعث نگرانی و ترس از عفونت شده‌اند، می‌تواند در شکل‌گیری وسواس شستشو در دستشویی نقش داشته باشد. فرد ممکن است از تکرار این تجربه ناخوشایند جلوگیری کند و به شستشوی دست با تکرار بیش از حد روی آورد.

درمان وسواس شستشو در دستشویی

درمان وسواس شستشو در دستشویی معمولاً شامل روش‌های متنوعی است که به طور ترکیبی استفاده می‌شوند. مشاوره و درمان شناختی-رفتاری (CBT)، تمرینات ترک اعتیاد، استفاده از تاکتیک های مدیریت و کاهش استرس و اضطراب و کمک گرفتن از داروهای تجویزی روانپزشک متخصص گام مثبتی در مسیر درمان وسواس وسواس در شستن محل ادرار و وسواس در دستشویی رفتن خواهد بود.

برای پیشگیری از وسواس شستشو چه کنیم؟

متاسفانه این بیماری قابل پیش بینی و پیشگیری نیست، اما توصیه می شود در صورتی که یکی از اعضاء خانواده شما درگیر بیماری وسواس فکری عملی می باشد با ظهور اولین علائم و نشانه ها به بهترین روانپزشک تهران مراجعه نمائید. شروع درمان در مراحل اولیه بیماری می تواند از ایجاد عوارض خطرناک و پیشرفت بیماری جلوگیری نماید.

عاقبت وسواس شستشو چیست؟

عاقبت وسواس شستشو ممکن است به شکل‌ها و با توجه به شدت و مدت زمان آن، متفاوت باشد. اما در کل، وسواس شستشو می‌تواند تأثیرات منفی جدی بر زندگی فرد داشته باشد که در ادامه به جدی ترین عواقب آن اشاره خواهیم کرد؛

• وسواس شستشو زمان زیادی را از روز یک فرد می‌گیرد. فرد ممکن است ساعت‌ها در دستشویی یا در حمام وقت بگذراند و به شدت نگران و عذاب دیده شود. این ممکن است باعث محدود شدن زمان برای فعالیت‌های مهم دیگر و ایجاد مشکلات در روابط اجتماعی شود.
• وسواس شستشو می‌تواند زندگی روزمره فرد را تحت تأثیر قرار دهد. فرد ممکن است درگیر افکار و نگرانی‌های مرتبط با پاکی و آلودگی باشد و همیشه در وضعیت استرس و اضطراب قرار داشته باشد. این ممکن است منجر به افزایش استرس، کاهش اعتماد به نفس، و کاهش کیفیت زندگی در کلیه جوانب زندگی شود.
• وسواس شستشو ممکن است روابط فرد با خانواده، دوستان و همکاران را تحت تأثیر قرار دهد. فرد ممکن است به دلیل نگرانی‌های مرتبط با وسواس، از مواجهه با مکان‌ها یا شیوه‌هایی که به نظرش آلوده هستند، خودداری کند و از جمعیت دوری کند. این ممکن است باعث ایجاد مشکلات در روابط و احساس انزوا و انزجار شود.
• در برخی موارد، وسواس شستشو می‌تواند منجر به محدودیت های اجتماعی شود. به عنوان مثال، فرد ممکن است به دلیل نگرانی از آلودگی، از حضور در مکان‌های عمومی یا انجام فعالیت‌های اجتماعی خودداری کند. این ممکن است منجر به ایزوله شدن از جامعه و از دست دادن فرصت‌های اجتماعی و شغلی شود.

*~ سوالات متداول درباره وسواس شستشو ~*