لجبازی کودک در واقع انعکاسی از نیاز‌ها، احساسات و تجربه‌های درونی او است. بچه‌ها نمی‌توانند خشم، ناراحتی یا نیاز به توجه را با زبان بیان کنند و برای همین، دست به دامن لجبازی می‌شوند. علائم این رفتار شامل مخالفت، پرخاشگری کلامی، بی‌صبری و پافشاری روی خواسته‌های غیرمنطقی است. برای کنترل و درمان لجبازی کودک باید صبور باشید، رفتار‌های مثبت کودک را تشویق کنید، از تنبیه‌های شدید خودداری کنید، به کودک حق انتخاب بدهید و هیچ وقت تسلیم لجبازی او نشوید.
ریشه لجبازی کودک چیست؟
هیچ کودکی ذاتا لجباز یا ناسازگار به دنیا نمی‌آید. حتی زمانی که علت و ریشه لجبازی در کودکان به ظاهر مشخص نیست، باز هم نشانه‌هایی وجود دارد که نباید از آنها غافل شوید. برخلاف تصورات رایج، لجبازی نوعی مقاومت کورکورانه یا بی‌منطق نیست؛ بلکه در اکثر موارد، ریشه در احساسات و تجربه‌های کودک دارد و نوعی زبان غیر مستقیم او برای ارتباط با دنیای اطراف است.
۱- نیاز‌های اساسی کودک
گاهی اوقات بچه‌ها برای جلب توجه، گرفتن تایید دیگران یا احساس مهم بودن، رفتار‌هایی از خودشان نشان می‌دهد که برچسب “لجبازی” رویشان‌زده می‌شود. در چنین شرایطی، ریشه لجبازی کودک، میل به دیده شدن و شنیده شدن است نه صرفا مخالفت با پدر و مادر.
۲- ناتوانی در بیان احساسات
بچه‌ها نمی‌توانند مثل ما بزرگتر‌ها، خیلی راحت احساسات مختلفشان مثل خشم، ناراحتی یا سردرگمی را نشان بدهند؛ برای همین، به لجبازی متوسل می‌شوند. کم بودن دایره لغات و واژگان، مهارت‌های ارتباطی ضعیف و ناآشنایی با احساسات مختلف، دست به دست هم می‌دهند تا کودک برای نشان دادن حس و حالش، راهی به جز لجبازی کردن نداشته باشد.
۳- درک نکردن خواسته‌ها و انتظارات بزرگسالان
خیلی وقت‌ها والدین از کودکشان انتظارات و توقعاتی فراتر از درک و توانایی‌های او دارند. وقتی کودک دقیقا نفهمد که شما چه انتظاری از او دارید یا وقتی خواسته‌تان برایش غیرمنطقی به نظر برسد، سردرگم و عصبی می‌شود. واکنش طبیعی کودک به این شرایط، مخالفت و لجبازی خواهد بود تا از خودش در برابر فشار والدین دفاع کند.
۴- تقلید رفتار‌های دیگران
بچه‌ها آینه رفتار دیگران هستند. هر رفتاری که مدام در خانه تکرار شود، جای خودش را در الگو‌های رفتاری کودک باز می‌کند. اگر پدر و مادری هستید که موقع مواجهه با مشکلات، لحنتان تند می‌شود، مقاومت و مخالفت و یا حتی قهر می‌کنید، کودکتان هم یاد می‌گیرد که لجبازی یک راه عادی و طبیعی برای پاسخگویی به شرایط ناخوشایند است.
۵- تغییرات ناگهانی در محیط زندگی
کودکان هنوز درک ثابتی از جهان اطرافشان ندارند؛ برای همین، جابه‌جایی خانه، ورود نوزاد جدید و تغییر مهدکودک یا مدرسه، به راحتی تعادل روانی‌شان را به هم می‌زند. احساس ناامنی، ترس از ناشناخته‌ها و از دست‌دادن کنترل، کودک را به سمت مخالفت و لجبازی با والدین می‌برد. این رفتار، در واقع تلاش کودک برای شنیده شدن نگرانی‌های درونی‌اش است.
۶- سایر علل لجبازی کودکان
گاهی اوقات بچه‌ها فقط برای اینکه والدینشان را بسنجند و بفهمند پدر و مادرشان چقدر جدی‌اند و تا کجا کوتاه می‌آیند، دست به لجبازی می‌زنند. در برخی موارد هم، لجبازی نشانه‌ای از تلاش کودک برای جلب توجه است؛ مخصوصا وقتی حس کنند کسی به آنها توجه نمی‌کند یا محبت کافی نمی‌گیرند.
بعضی بچه‌ها هم به‌خاطر رفتار‌های دوگانه پدر و مادرشان سردرگم می‌شوند؛ مثلا وقتی یک روز برای یک کار تشویق و روز دیگر بابت همان کار دعوا می‌شوند، نمی‌دانند چه رفتاری درست است. این تضاد باعث می‌شود کودک برای حفظ تعادل ذهنی خودش، به لج کردن پناه ببرد.
علت لجبازی کودک در سنین مختلف
تقریبا همه پدر و مادر‌ها در دوره‌ای از تربیت فرزندشان، با موجی از “نه” گفتن‌های پی در پی و لجبازی‌های کودک مواجه می‌شوند. باید بدانید که لجبازی همیشه نشانه نافرمانی یا بدرفتاری نیست. بچه‌ها در هر سنی به دلایل متفاوتی دچار این رفتار می‌شوند.
جدول زیر، شما را با علت لجبازی کودک در سنین مختلف آشنا می‌کند:
| سن کودک | دلیل لجبازی | نمونه لجبازی‌های کودک |
|---|---|---|
| علت لجبازی کودک ۲ساله | کودک تلاش می‌کند خودش تصمیم بگیرد و مستقل شود. | مقاومت در پوشیدن لباس یا نه گفتن به غذا |
| لجبازی کودکان ۴ تا ۵ ساله | می‌خواهد نشان بدهد نظرش اهمیت دارد. | انتخاب لباس یا غذا فقط از بین گزینه‌های دلخواه خودش |
| لجبازی در کودکان ۷ ساله | دلش نمی‌خواهد کار‌های سخت انجام دهد. | انجام ندادن تکالیف یا مخالفت با قوانین |
| علت لجبازی کودکان ۸ ساله | می‌خواهد خودش انتخاب کند. | اصرار به بازی کردن با گروه خاصی از دوستان |
| علت لجبازی کودکان ۱۰ ساله | تلاش می‌کند مستقل باشد و وجود خودش را نشان دهد. | مخالفت با قوانین استفاده از گوشی یا زمان خواب، سرپیچی از قوانین مدرسه |
خصوصیات کودکان لجباز
بچه‌های لجباز ویژگی‌های خاصی دارند که باعث تفاوت رفتارشان با بقیه کودکان می‌شود. معمولا کودک لجباز رفتار‌های زیر را بروز می‌دهد:
- استقلال طلبی شدید
- کج خلقی و زودرنجی
- یبیش فعالی کودکان
- متوسل شدن به گریه، غرغر کردن و نق زدن برای رسیدن به خواسته‌ها
- انجام کار‌های مورد علاقه با جدیت و پشت گوش انداختن کار‌های غیر دلخواه
- رفتار‌های رئیس‌مآبانه و تلاش برای مسلط شدن روی دیگران
- بی‌توجهی به زمان‌بندی‌ها و برنامه‌های خانواده مثل دیر آماده شدن
- نیاز شدید به دیده شدن و شنیده شدن
- بی صبری و بی طاقتی در مواجهه با مخالفت پدر و مادر
- داد و فریاد و واکنش‌های عصبی بیش از حد
- بهانه‌جویی و دلیل تراشی برای انجام ندادن کار‌ها
- پافشاری روی خواسته‌های غیرمنطقی
- امتناع از رفتن به مدرسه یا مهد
چه رفتار‌هایی منجر به لجبازی بچه می‌شود؟
بعضی از رفتار‌های والدین به لجبازی کودک دامن می‌زنند. این رفتار‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- تنبیه‌های مکرر و شدید
- عصبانیت و پرخاشگری والدین
- نگذراندن وقت کافی با کودک
- امر و نهی زیاد
- نه گفتن مکرر به خواسته‌ها و نیاز‌های کودک
- عدم توانایی والدین در گفتگو با کودک و داشتن ارتباط موثر با او
لجبازی کودک تا چه سنی طبیعی است؟
لجبازی در کودکان نه تنها رفتار عجیب یا نگران‌کننده‌ای نیست، بلکه علامت طبیعی آغاز رشد شخصیت و شکل‌گیری استقلال بچه‌ها است. دوران کودکی و به خصوص بین هجده‌ماهگی تا حدود سه سالگی، دوره‌ای حساس و پُرتغییر است. روانشناسان از این مرحله به‌عنوان “Terrible Twos” (دو سالگی سخت) یاد می‌کنند؛ یعنی زمانی‌که کودک با موجی از تغییرات جسمی، عاطفی و ذهنی مواجه می‌شود.
بیشتر بچه‌ها از همین ۲ سالگی وارد فاز لجبازی می‌شوند. این روند طبیعی در ۳ و ۴ سالگی به اوج خودش می‌رسد و اگر درست مدیریت شود، تا ۷ سالگی رو به کاهش می‌رود.
راهکارهای کنترل و درمان لجبازی کودک
آگاهی از روش‌های کنترل و درمان لجبازی کودک، به شما به عنوان والدین دلسوز کمک می‌کند تا رفتار صحیحی در مقابل لجبازی فرزندتان نشان دهید.
↲ به کودکتان گوش کنید
بچه‌ها تشنه شنیده شدن هستند؛ پس به جای بحث و جدل با کودک، علت رفتارش را جویا شوید و به توضیحاتش گوش کنید.
↲ قوانین را با حق انتخاب جلوی رویش بگذارید
اگر فقط یک انتخاب جلوی کودکتان بگذارید، با مخالفت او روبرو می‌شوید. مثلا به جای گفتن “بخواب”، بپرسید دلش می‌خواهد کدام داستان را قبل از خواب بشنود؟
↲ فریاد نزنید
داد و فریاد کردن، شما را هم وارد بازی لجبازی می‌کند و در نهایت، شما بازنده بازی خواهید بود. به جای این کار از موسیقی ملایم، ورزش یا مدیتیشن برای آرامش خودتان و بقیه استفاده کنید.
↲ به کودکتان احترام بگذارید
بی‌احترامی و اعمال قدرت، لجبازی را تشدید می‌کند. شما باید برای کودک، الگوی حفظ احترام دیگران در هر حالتی باشید.
↲ در انجام کار‌ها با کودک همراه شوید
به جای دستور دادن، کار‌ها را شریکی انجام دهید.
↲ او را درک کنید
خودتان را جای کودک بگذارید و تلاش کنید او را بهتر بشناسید و با او همدردی کنید.
↲ استرس را دور کنید
بچه‌های لجباز اغلب در محیط‌هایی بزرگ می‌شوند که بحث و مجادله والدین زیاد است. این اختلافات باعث انزوا و پرخاشگری کودک می‌شود.
↲ به روانشناس کودک مراجعه کنید
اگر حس می‌کنید لجبازی کودکتان شما را بی دفاع و خسته کرده، حتما به روان درمانگر یا بهترین روانپزشک مر مراجعه کنید.
با کودک لجباز چه کنیم؟
سر و کار داشتن با کودک لجباز اصلا کار راحتی نیست و خیلی وقت‌ها پدر و مادر با استیصال می‌پرسند: “با بچه لجباز چه کنیم؟”. برای کنترل این وضعیت، تا حد امکان سعی کنید نسبت به لجبازی کودکان بی تفاوت باشید. عصبانی نشوید، چون این کار فقط اوضاع را بدتر می‌کند. به جای این کار، کودک را به محیط آرامی ببرید و او را از تنش و استرس دور کنید. با آرامش برایش توضیح دهید که چرا نباید چنین رفتاری نشان بدهد و به صحبت‌های او هم گوش کنید.
علاوه بر این، حتما رفتار‌های خوب و مثبت کودک را تحسین و تشویق کنید تا دوباره آنها را تکرار کند. صبور باشید، تسلیم لجبازی کودک نشوید و کوتاه نیایید. دنبال علت لجبازی کودک بگردید و اگر به کمک نیاز دارید، حتما از مشاور یا روانشناس کودک کمک بگیرید.
*~ سوالات متداول درباره لجبازی کودک ~*
میل به استقلال‌طلبی در کنار عدم توانایی در بروز صحیح احساسات و مواردی مثل احساس خستگی، گرسنگی و نیاز به توجه بیشتر، باعث لجبازی کودک سه ساله می‌شود.
اختلال لجبازی در کودکان یا نافرمانی مقابله‌جویانه (ODD) به نافرمانی و رفتار‌های خصمانه مداوم کودک گفته می‌شود. در لجبازی معمولی، کودک فقط گاهی مخالفت می‌کند ولی در این اختلال، نافرمانی به شکل همیشگی و مستمر است.
خیر. همه بچه‌ها با فطرت پاک به دنیا می‌آیند. اینکه چرا کودک لجباز می‌شود، به خصلت دوران کودکی و همچنین نحوه پرورش و مراقبت والدین بر می‌گردد؛ نه به ارث و ژنتیک.
۰ Comments