وسواس اضطرابی است که به مجموعه ای از رفتارها و فکرهای نامناسب اشاره می کند که می تواند مختلف سطوح شدت را داشته باشد. این رفتارها افراد را از کارهای معمولی و روند زندگی خود باز داشته و در نتیجه ناتوانی های شخصی در او ایجاد می کند. به طورکلی، وسواس به دو شکل فکری و عملی نمایان می شود و به دلایل مختلف مانند عوامل زیست شناختی، اجتماعی، خانوادگی، شخصی و شخصیتی بروز می کنند. روش های درمانی این اختلال نیز با توجه به نوع و شدت بیماری متفاوت است، لذا به منظور آشنایی بیشتر با علل، علائم و درمان وسواس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
وسواس چیست؟
وسواس به شدت تکراری بودن و بی انتها برخی افکار و رفتارها گفته می شود که باعث اضطراب، نگرانی و بی قراری شخص می شود. این افکار و رفتارها معمولاً به صورت خودکار و بدون کنترل برای شخص اتفاق می افتد. افراد مبتلا به وسواس معمولاً کارهایی مانند شست و شو، تنظم کمال گرایانه، بررسی ترتیب چیزها و … پرهیز انجام می دهند. این رفتارهای تکراری ممکن است باعث مشکلاتی در زندگی روزمره شخص شود و باعث کاهش کیفیت زندگی و اختلال در کارکرد روزانه شخص گردد.
انواع وسواس
اختلال وسواس که به نام اختلال وسواس اجباری یا وسواس فکری-عملی (OCD) شناحته می شود به دو صورت رفتاری یا عملی و فکری تقسیم بندی می شود.
وسواس فکری
وسواس فکری شامل تصورات و فکرهای استرس زا به دنبال انجام کارهای بی معنی است. وسواس فکری ممکن است برای برخی افراد به صورت محدود در یک مورد خاص و در برخی دیگر به صورت شدید و تاثیرگذار در زندگی روزمره ظاهر شود. افرادی که این اختلال را دارند، معمولاً تلاش می کنند به نحوی با افکار وسواسی خود کنار بیایند، اما به دلیل تکراری شدن این افکار و عدم توانایی در کنترل آنها، باعث می شود که آنها احساس ناتوانی، نگرانی و استرس کنند. علت وسواس فکری هنوز مشخص نیست، اما برخی از نشانه های مشترک شامل اختلال در مغزی، مواد شیمیایی در مغز و تاثیرات محیطی مانند استرس و ناامنی هستند.
وسواس عملی
وسواس عملی یک اختلال روانی است که با تکرار رفتارهای تکراری یا برپایه اصولی ثابت برای کاهش اضطراب ارتباط دارد. افراد با OCD معمولاً به شدت نگران از دست دادن کنترل و نگرانی از عوارض ناخواسته عملیات هستند. به عنوان مثال، فرد ممکن است برای قفل کردن درب خانه خود نگران باشد و بارها و بارها چک کرده و بررسی کند که درب قفل شده است. این اختلال می تواند بر زندگی روزمره فرد تأثیر بگذارد و ممکن است باعث کاهش کیفیت زندگی و عملکرد شغلی شود.
دلایل بروز اختلال وسواس
علل اختلال وسواس متنوع هستند و این مسئله به دلیل پیچیدگی ذات این اختلال بسیار دشوار است. اما برخی از عواملی که ممکن است نقش مهمی در بروز اختلال وسواس داشته باشند عبارتند از:
عوامل ژنتیکی: افرادی که از خانواده هایی با سابقه ی اختلال وسواس دارند، به احتمال بیشتری در معرض بروز این اختلال قرار دارند.
عوامل محیطی: ممکن است موضوعی در محیطی که فرد در آن زندگی می کند برای بروز اختلال وسواس تاثیر داشته باشد. مثلاً شرایط استرس زا، تجربه ی صدمه دهنده، مسائل خانوادگی و روابط ناکامی با همسر، دوستان یا افراد دیگر می توانند عوامل محیطی موثر باشند.
اختلالات شخصیتی: افرادی که دچار اختلالات شخصیتی مانند اختلال شخصیت مرزی (borderline) یا اختلال شخصیت فراری (avoidant) هستند، به احتمال بیشتری در معرض بروز اختلال وسواس هستند.
نارضایتی از زندگی: فردی که از زندگی خود نارضایت است و نتوانسته است به اهداف و انتظارات خود برسد، ممکن است به اختلال وسواس دچار شود.
اثرات فرهنگی: در برخی فرهنگ ها، عملیات بسیار دقیق و پیچیده به عنوان نشانه ای از کارآیی و کیفیت محصول برجسته است. این ممکن است باعث افزایش شیوع اختلال وسواس در این فرهنگ ها شود.
تشخیص وسواس
تشخیص و شناسایی بیماری اولین قدم برای درمان وسواس محسوب می شود. تشخیص این اختلال از طریق آزمون های پزشکی و روانشناختی انجام می شود. روش های مناسب همچون پرسشنامه ها و آزمون های روان شناختی انجام می شود که در آن اطلاعات مربوط به شخص، عوامل گروهی و روش های علائم وسواسی مورد بررسی قرار می گیرد. همچنین، مشاوران روان شناسی ممکن است از فعالیت های مناسب برای شناخت وسواس و بهبود آن استفاده کنند.
درمان وسواس
درمان وسواس به یک روند ساده نیست و نیاز به طی شدن دو یا چندین روش همزمان دارد. اختلال وسواس عارضه ای نیست که بخودی خود بهبود یابد، بلکه نیاز به کمک روانشناس، روانپزشک یا مشاور دارد. به طورکلی، مهمترین روش های درمان وسواس به شرح زیر است:
- روانشناسی شناختی: روشی است که بر اساس آن، بیمار با کمک روانشناس به طور مداوم به اعتقادات خود راجع به بیماری و راه های مقابله با آن بررسی می کند.
- درمان دارویی: از داروهای ضدافسردگی و ضد اضطراب در درمان اختلال وسواس استفاده می شود.
- درمان شناختی-رفتاری: در این روش، بیمار با کمک روانشناس، مهارت های جدیدی برای مواجهه با افکار وسواسی و رفتارهای مرتبط با آن یاد می گیرد.
- درمان الکتروشوکی: در این روش، برای کاهش نشانه های اختلال وسواس، از جریان الکتریکی در مغز استفاده می شود.
- درمان پویایی عصبی: در این روش، برای کاهش نشانه های اختلال وسواس، از جریان الکتریکی در مغز استفاده می شود.
- درمان رفتاری: در این روش، بیمار با کمک مشاور روانشناسی، رفتارهای خود را تغییر می دهد.
- روش های مکمل: از روش های مکمل مانند یوگا، ماساژ و تمرینات تنفسی برای کاهش نشانه های اختلال وسواس استفاده می شود.
توصیه پایانی
اختلال وسواس شامل تکراری شدن افکار و اعمال به صورت ناخودآگاه است. شخصی که با این اختلال روبروست، ممکن است احساس کند که باید افکار خود را تکرار کند یا اعمال خاصی را انجام دهد تا احساس امنیت کند. برای مثال، شخصی که با این اختلال روبروست، ممکن است بارها و بارها دست هایش را با آب بشوید، بارها و بارها چک کند که درب خانه را قفل کرده یا نه و به صورت مداوم به افکار ناخودآگاهش فکر کند.
به طورکلی، درمان وسواس در افراد مختلف متفاوت است و بسته به شرایط ممکن است شامل درمان شناختی- رفتاری، درمان دارویی و روش های کمکی می شود. توجه داشته باشید در صورت مواجه با وسواس و علائم مرتبط با آن به روان درمانگر یا بهترین روانپزشک تهران مراجعه کنید.
۰ Comments