۸ تروما کودکی و تاثیر آن بر جسم و روح

تروما کودکی یکی از مسائل مهم روان‌شناسی است که بسیاری از کودکان در طول زندگی خود تجربه می‌کنند. اگرچه کودکان به‌طور طبیعی توانایی مقابله با مشکلات را دارند، برخی از تجارب آسیب‌زا می‌توانند آثار منفی طولانی‌مدتی داشته باشند. این بدین معنا نیست که همه کودکان پس از تجربه دردناک دچار مشکلات عاطفی می‌شوند، اما شناسایی زمان نیاز به حمایت حرفه‌ای بسیار ضروری است. مداخله زودهنگام توسط روان‌شناسان می‌تواند از تاثیرات منفی تروما در دوران بزرگسالی جلوگیری کند.

منظور از تروما کودکی چیست؟

تروما کودکی که به آن ترومای رشد نیز گفته می‌شود، به هر تجربه‌ای اشاره دارد که ظرفیت روانی یا عاطفی کودک برای مقابله را تحت تاثیر قرار دهد. این تجربه می‌تواند شامل وقایعی باشد که به‌شدت استرس‌زا، تهدید کننده یا فراتر از توان تحمل کودک باشند، مانند سوء استفاده جسمی یا عاطفی، بی‌توجهی، فقدان والدین، خشونت خانگی، یا فجایع طبیعی.

علائم تروما کودکی

پاسخ به یک رویداد آسیب‌زا در بین کودکان و تمام افراد بسیار متفاوت است، اما علائم شایع‌تری وجود دارد که می‌تواند شامل علائم موارد زیر باشد:

• بی‌خوابی و کابوس شبانه
• خستگی
• از جا برخاستن با وحشت

• مشکلات تمرکز
• ضربان قلب شدید
• اضطراب و بی‌قراری
• درد
• تنش عضلانی
• احساس غم
• عصبانیت
• انکار
• ترس
• شرم و احساس گناه
• پریشانی
• مشکلات تمرکز
• خشم و تحریک‌پذیری
• قشقرق و بدخلقی کودکان
• اضطراب و ترس
• دور نگه داشتن خود از دیگران
• احساس بی‌پناهی
• احساس جدایی از دیگران و کرختی

انواع تروما کودکی

ترومای کودکی، زخمی پنهان در اعماق روح است حاصل تجربیات دردناک و آسیب‌زایی است که در سال‌های ابتدایی زندگی رخ می‌دهند. این تجربیات می‌توانند طیف وسیعی از رویدادها را شامل شوند، از سوء استفاده‌های جسمی و جنسی گرفته تا بی‌توجهی‌های عاطفی و شاهد خشونت بودن. تأثیرات این زخم‌ها اغلب تا بزرگسالی ادامه می‌یابد و زندگی فرد را در زمینه‌های مختلف تحت تأثیر قرار می‌دهد؛

۱- تروماهای جسمی (Physical Trauma)

این نوع تروما زمانی رخ می‌دهد که کودک به‌طور مستقیم آسیب جسمی ببیند یا در معرض خطر جدی آسیب قرار گیرد. برای مثال: کودکانی که قربانی خشونت فیزیکی والدین یا مراقبان هستند، تصادفات شدید رانندگی را تجربه می‌کنند یا دچار جراحات ناشی از بدرفتاری می‌شوند.

۲- تروماهای عاطفی و روانی (Emotional and Psychological Trauma)

حوادثی که احساس ارزشمندی، امنیت و اعتماد کودک را از بین می‌برند و منجر به آسیب‌های عاطفی و روانی می‌شوند. برای مثال؛ کودکانی که مورد تحقیر، سرزنش یا بی‌توجهی مداوم قرار می‌گیرند، یا در محیط‌هایی زندگی می‌کنند که احساس امنیت عاطفی ندارند.

۳- تروماهای جنسی (Sexual Trauma)

هرگونه سو استفاده یا تعرض جنسی که کودک را در معرض آسیب روانی قرار دهد. این نوع تروما می‌تواند تأثیرات بسیار عمیقی بر رشد عاطفی و روانی کودک داشته باشد. برای مثال: آزار جنسی از سوی افراد آشنا، مشاهده اجباری محتوای نامناسب، یا استفاده از کودک برای مقاصد جنسی.

۴- تروماهای ناشی از غفلت (Neglect Trauma)

بی‌توجهی به نیازهای اساسی کودک مانند غذا، سرپناه، مراقبت‌های پزشکی، محبت و حمایت عاطفی که می‌تواند رشد سالم او را مختل کند. برای مثال: کودکانی که به دلیل اعتیاد یا مشکلات روانی والدین از غذا، سرپناه یا مراقبت‌های لازم محروم هستند.

۵- تروماهای ناشی از خشونت خانگی (Domestic Violence Trauma)

کودکانی که شاهد خشونت در خانه هستند، حتی اگر خودشان قربانی مستقیم آن نباشند، دچار اضطراب و ناامنی شدید می‌شوند. برای مثال: کودکانی که مکررا درگیری‌های شدید و خشونت بین والدین خود را مشاهده می‌کنند.

۶- تروماهای اجتماعی (Community and Social Trauma)

این نوع تروما به تجربیاتی اشاره دارد که کودک را در معرض ناامنی اجتماعی، تبعیض، فقر یا مهاجرت اجباری قرار می‌دهد. برای مثال: زندگی در مناطق پر خشونت، تجربه آوارگی به دلیل جنگ یا مهاجرت اجباری.

۷- تروماهای ناشی از بلایای طبیعی (Natural Disaster Trauma)

قرار گرفتن در معرض حوادث غیرمنتظره و شدید مانند زلزله، سیل یا آتش‌سوزی که امنیت کودک را به خطر می‌اندازد. برای مثال: کودکی که خانه و خانواده خود را در یک زلزله از دست داده و دچار شوک و اضطراب شدید شده است.

۸- تروماهای پزشکی (Medical Trauma)

این نوع تروما در کودکانی دیده می‌شود که با بیماری‌های سخت، جراحی‌های سنگین یا بستری‌های طولانی‌مدت روبه‌رو هستند و احساس ترس و ناتوانی دارند. برای مثال: کودکی که به دلیل سرطان تحت درمان‌های سخت و دردناک قرار دارد یا مدت‌ها در بیمارستان بستری بوده است.

اثرات تروما کودکی بر جسم و روح

تروماهای کودکی فراتر از یک خاطره‌ی تلخ، زخمی عمیق بر پیکره‌ی وجود است که اثرات آن تا سال‌ها بعد، هم در جسم و هم در روح، نمایان می‌شود. این تجربیات دردناک، نه تنها روان کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهند، بلکه سیستم عصبی و ایمنی او را نیز دگرگون می‌کنند و زمینه‌ساز مشکلات جسمی و روحی متعدد در بزرگسالی می‌شوند؛

↲ اثرات بر سلامت جسمانی

تروماهای کودکی می‌توانند رشد فیزیکی را مختل کرده و سیستم‌های عصبی و ایمنی را تحت تاثیر قرار دهند. تحقیقات نشان می‌دهند کودکانی که تجربیات نامطلوب بیشتری دارند، در بزرگسالی بیشتر در معرض بیماری‌هایی مانند آسم، دیابت، بیماری‌های قلبی و سکته قرار می‌گیرند. همچنین، مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۹ نشان داد که تروما می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های خودایمنی، ریوی و حتی سرطان را افزایش دهد.

↲ اثرات بر سلامت روان

آسیب‌های دوران کودکی می‌توانند منجر به مشکلات روانی مانند افسردگی، اضطراب، PTSD و مشکلات کنترل خشم شوند. در موارد شدید، فرد ممکن است دچار اختلالات شناختی و “جدایی ذهنی” شود که باعث احساس گسست از واقعیت یا از دست دادن حافظه می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند که افرادی که در کودکی آزار جسمی و جنسی را تجربه کرده‌اند، در بزرگسالی بیشتر در معرض اقدام به خودکشی قرار دارند.

عوارض ترومای کودکی در بزرگسالی

• ترومای کودکی احتمال افسردگی، اضطراب و اعتیاد را افزایش داده و توانایی مدیریت استرس را کاهش می‌دهد.
• افراد ممکن است به‌طور ناخودآگاه جذب روابط سمی و افراد آزاردهنده شوند، که چرخه‌ای از تروما را در زندگی‌شان ایجاد می‌کند.
• برخی افراد خاطرات تلخ کودکی را سرکوب کرده و دچار مشکلات هویتی و احساسی در بزرگسالی می‌شوند.
• به دلیل فقدان مهارت‌های اجتماعی، برخی افراد از روابط صمیمانه دوری کرده و دچار احساس بی‌ارزشی می‌شوند.
• استرس ناشی از تروما می‌تواند باعث چاقی، دیابت، بیماری‌های قلبی و افزایش احتمال برخی سرطان‌ها شود.

کنترل و پیشگیری از ایجاد تروما در کودکی

برای کمک به کودک درگیر با تروما، درک و پشتیبانی شما می‌تواند تفاوت بزرگی در روند بهبودی او ایجاد کند. در اینجا چند راهکار برای کمک به کودک برای مقابله با تروما آورده شده است:

↲ به حرف‌هایش گوش دهید

اجازه دهید کودک احساسات خود را بیان کند، حتی اگر سخت و ناراحت‌کننده باشند.

↲ روتین کودکتان را حفظ کنید

برنامه خواب، تغذیه و فعالیت‌های روزمره را ثابت نگه دارید تا کودک احساس امنیت کند.

↲ با فرزندتان حرف بزنید

او را از گفتگوهای مهم کنار نگذارید، بلکه احساساتش را درک کرده و درباره آن‌ها صحبت کنید.

↲ با کودک بازی کنید

بازی راهی برای پردازش و مدیریت تجربیات ناراحت‌کننده برای کودکان است.

↲ واکنش معکوس

برخی کودکان ممکن است رفتارهای قبلی خود را تکرار کنند تا احساس امنیت بیشتری داشته باشند.

✍️ بیشتر بخوانید: اختلال سلوک و کنترل آن در کودکان

↲ صبور باشید

کودک ممکن است بارها در مورد یک اتفاق صحبت کند؛ حمایت و صبوری شما حیاتی است.

↲ احساساتش را بشناسید

به او اطمینان دهید که مسئول اتفاقات بد نیست و احساس گناه نداشته باشد.

↲ از یک فرد آگاه کمک بگیرید

در صورت شدت گرفتن مشکلات، از متخصصان مانند مشاور، روان‌شناس یا مربیان کمک بگیرید.

تست تروما کودکی

برای تشخیص ترومای کودکی، پزشک یا روانشناس معمولا مراحلی مشابه موارد زیر را انجام می‌دهد:

1. معاینه فیزیکی برای شناسایی مشکلات پزشکی که ممکن است باعث علائم کودک شوند.
2. ارزیابی روانشناختی که شامل گفتگو در مورد علائم، احساسات کودک و رویدادهایی است که منجر به بروز این علائم شده‌اند.
3. استفاده از معیارهای راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM) برای شناسایی و دسته‌بندی اختلالات روانی مرتبط با ترومای کودکی.

تشخیص ترومای کودکی معمولا نیاز به مواجهه با یک یا چند رویداد آسیب‌زا دارد که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

1. کودک شخصا تجربه این رویداد آسیب‌زا را داشته است.
2. کودک شاهد یک حادثه آسیب‌زا برای دیگران بوده است.
3. یکی از اعضای نزدیک خانواده کودک این رویداد را تجربه کرده و دربارهٔ آن با کودک صحبت کرده است.

اگر علائم این رویدادها برای مدت طولانی‌تر از یک ماه ادامه داشته باشد و مشکلات قابل توجهی در عملکرد کودک در محیط‌های اجتماعی، تحصیلی یا روابط شخصی ایجاد کند، ممکن است کودک به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) مبتلا شود. این اختلال می‌تواند تأثیر زیادی بر زندگی روزمره و سلامت روان کودک داشته باشد و نیاز به درمان و پشتیبانی تخصصی داشته باشد.

درمان ترومای کودکی در بزرگسالی

درمان ترومای کودکی در بزرگسالی شامل مشاوره روان‌شناختی، تراپی‌های مختلف مانند CBT و EMDR، و حمایت اجتماعی است که به فرد کمک می‌کند تا تجربیات خود را پردازش کرده و به بهبود برسد. ترکیب درمان‌های مختلف مانند درمان دارویی و مراقبت از خود نیز موثر است. مراجعه به موقع به بهترین روانپزشک برای درمان به موقع و دریافت خدمات تخصصی، از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند به فرد کمک کند تا اثرات منفی ترومای کودکی را کاهش دهد و به زندگی بهتری دست یابد.

*~سوالات متداول درباره تروما کودکی ~*

ساختن آینده‌ای روشن با غلبه بر ترومای کودکی..

تروما کودکی می‌تواند تاثیرات عمیقی بر زندگی بزرگسالی داشته باشد، اما با درمان به موقع، حمایت مناسب و آگاهی، می‌توان آن را پشت سر گذاشت و به یک زندگی سالم و با آرامش دست یافت. همیشه به یاد داشته باشید که امید و بهبود همیشه در دسترس است.