اختلال نافرمانی مقابله‌ای (Oppositional defiant disorder) از انواع اختلالات رفتاری است که بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود اما در بزرگسالان نیز دور از انتظار نیست. این حالت مجموعه‌ای از اختلالات نافرمانی مقابله جویانه بوده که دربرگیرنده رفتارهای خشونت آمیز، نافرمانی، لجبازی و خشم است و در موقعیت های مختلف در مقابله بیمار با دیگر افراد نشان داده می‌شود. اگر کودک شما هم چنین رفتارهایی از خود نشان می‌دهد، تا انتهای این مقاله همراه ما باشید تا با به روز ترین شیوه رفتار، کنترل و درمان این اختلال آشنا شوید.
منظور از اختلال نافرمانی مقابله ای چیست؟
اختلال نافرمانی به اختلالات رفتاری کودکان و بزرگسالان اشاره دارد که بیشتر در سنین کودکی بروز می‌کند. چنین کودکانی در مقابل واکنش اطرافیان حساس هستند و مقاومت بیشتری در مقابل دستورها و درخواست‌های دیگران از خود نشان داده و شروع به نافرمانی می‌کنند. این کودکان در حضور در اجتماعات مثل برخورد با همکلاسی‌ها و حتی در سنین بالاتر با مشکلات گسترده‌ای روبه‌رو خواهند شد.
زمانی رفتارهای کودک به عنوان اختلال نافرمانی مقابله‌ای یاد می‌شود که رفتارهای خشونت‌آمیز او حداقل به مدت ۶ ماه ادامه داشته باشد. چنین اختلالاتی باعث تداخل در ارتباطات اجتماعی می‌شود و احتمال دارد که اعتماد به نفس کودک نیز پایین بیاید. از علائم اختلال نافرمانی کودک می‌توان به حملات عصبی، احساس افسردگی و ناکامی در درخواست‌ها اشاره کرد. چنین اختلالاتی احتمالا در اثر واکنش به شرایط استرس آمیز رخ می‌دهد اما این تنها علت آن نیست.
علت ایجاد اختلال نافرمانی مقابله‌ای
- استعداد ذاتی کودک جهت ابراز وجود قاطعانه در برابر درخواست دیگران
- برخورد افراطی و لجباز والدین برای اثبات کردن حرف خودشان
- آسیب‌های محیطی
- عقب ماندگی ذهنی
- تئوری یادگیری که در اثر تداخل در فرایند آموزشی یاد گرفته شده است تا کودک با رفتارهای نافرمانی به هر آنچه که می‌خواهد دست پیدا کند.
- تئوری پیشرفته که در این تئوری علت بروز این اختلال، نداشتن استقلال از سمت والدین است.
✍️ بیشتر بخوانید: آنچه در مورد افسردگی دوران کودکی باید بدانید
نشانه‌ها و علائم اختلال نافرمانی مقابله‌ای
- عصبانیت‌های مکرر
- بحث با افراد بزرگسال
- امتناع کردن از خواسته‌های بزرگسالان
- زیر سوال بردن قوانین
- انجام دادن کارهایی که موجب اذیت و ناراحتی دیگران شود
- آزرده خاطر شدن سریع و مکرر
- صحبت کردن به تندی
اختلال نافرمانی مقابله‌ای در نوجوانان
علائم و نشانه های اختلال رفتارهای مقابله‌ای در سه برهه از زندگی نمایان می‌شوند: کودکی، نوجوانی و بزرگسالی. معمولا نوجوانان در ابتدای شروع دوران نوجوانی، برای این‌که بتوانند به صورت خود مختار ارتباط برقرار کنند و نشان دهند که استقلال دارند، رفتارهای مقابله‌ای از خود نشان می‌دهند.
در صورتی‌که این نوع رفتارها بیش از اندازه باشد و باعث نارضایتی اطرافیان و تخریب عملکرد کودک شود، می‌تواند جای نگرانی داشته باشد. در چنین مواردی، بهتر است والدین به جای سرپوش گذاشتن بر رفتار کودکان و نوجوانان، با مداخلات روان شناختی و روش‌های درمانی، قبل از تبدیل شدن رفتار کودکان به اختلال و مشکلات پیچیده از بروز حوادث غیر قابل جبران مثل اعتیاد به مواد مخدر و مشروبات الکلی و سایر آسیب‌ها جلوگیری کنند.
اختلال نافرمانی مقابله‌ای در بزرگسالان
اختلال نافرمانی می‌تواند در دوران بزرگسالی هم همراه افراد باشد و این چند حالت دارد؛ یا این اختلال از زمان کودکی با فرد بوده و تشخیص داده نشده و یا به دلیل عوامل محیطی در بزرگسالی ایجاد شده است. این اختلال در دوران بزرگسالی با علائم زیر بروز می‌یابد؛
- سرزنش کردن افراد به دلیل اشتباهات یا رفتار بدشان
- اذیت شدن توسط افراد دیگر
- عصبانی شدن در مقابل بی‌عدالتی
- انتقام جو و کینه توز بودن
- عصبانی بودن در اکثر اوقات
- جر و بحث با همکاران و خانواده به طور مکرر
- سرپیچی کردن از قوانین به طور آگاهانه
- اذیت کردن مردم یا به طور عامیانه تمایل به مردم آزاری
تست اختلال نافرمانی مقابله‌ای
امروزه تست‌ها و پرسشنامه‌های مختلفی وجود دارد که از طریق آن می‌توان اختلالات نافرمانی مقابله ای کودک را تشخیص داد تا آن را درمان کرد. این کار را می‌توان از طریق غربالگری به وسیله یک متخصص انجام داد. برای این‌که بتوان به نتایج مطلوبی از تست‌ها و غربالگری دست یافت نیاز است چند نکته را مد نظر قرار داد:
- می‌بایست به دنبال بهترین متخصص روانپزشک مجرب و با تجربه بود.
- بهتر است اطلاعات خود را جامع و کامل کرد و سوالات خود را از متخصص پرسید.
- باید انتظار یک رویکرد جامعه را داشت؛ به عنوان مثال برای شیوه درمان یک روش ترکیبی از دارو درمانی و برنامه‌های رفتاری را مد نظر قرار داد.
- باید صبور بود و با روانپزشک یا رواندرمانگر ماهر برای یافتن بهترین راه حل برای کودک همکاری کرد.
- حمایت پیدا کردن در مسیر درمان اهمیت بالایی دارد؛ بدین صورت که در این مسیر بهتر است با والدینی که کودکانی با چنین رفتار مشابه‌ای داشته‌اند ارتباط برقرار کرد و اطلاعات خود را با آن‌ها به اشتراک گذاشت.
اختلال نافرمانی مقابله‌ای در dsm 5
در سال ۱۹۵۲ انجمن‌هایی در آمریکا تشکیل شد که کتاب‌هایی در زمینه اختلال نافرمانی را به چاپ رساندند. از آن موقع تا امروز DSM چندین بار ارتقا پیدا کرده تا جایی‌که امروزه نسخه پنجم آن به انتشار رسیده است. در کشور ایران هم مبنای اصلی تشخیص بیماری‌ها و روان شناسان DSM 5 است.
در این روش توضیح داده شده است که رفتارهای خشونت آمیز، تحریک پذیر و چالش برانگیزی که به طور مستمر و مکرر تا شش ماه ادامه داشته باشد و هشت معیار از معیارهای زیر را دربرگیرد؛ می‌توان از آن به عنوان اختلال نافرمانی یاد کرد. این هشت معیار عبارت است از: ۱)عصبانیت، ۲)جرو بحثی که چالش برانگیز باشد، ۳)کینه توزی، ۴)انتقام جویی، ۵)خشونت، ۶)زود رنج بودن، ۷)نافرمانی و ۸)تلاش برای ناراحت کردن اطرافیان.
پروتکل درمان اختلال نافرمانی مقابله‌ای
با تشخیص و درمان زود هنگام، می‌توان از بروز مشکلات در آینده جلوگیری کرد. معمولا درمان این نوع اختلالات وابسته به علائم، شدت علائم، سلامت و سن کودک متفاوت است. احتمال دارد برای درمان موثر کودکانی که مبتلا به اختلال نافرمانی هستند، از چندین درمان و رویکرد مختلف استفاده خواهد شد که در ادامه رایج‌ترین آن‌ها را بررسی خواهیم کرد:
۱- درمان دارویی اختلال نافرمانی مقابله‌ای
به طور معمول از دارو جهت درمان اختلال نافرمانی مقابله‌ای استفاده نمی‌شود. در حالت کلی از طریق داروها اختلالات دیگری مثل اختلالات اضطرابی که امکان دارد کودکان هم زمان با اختلال نافرمانی به آن‌ها مبتلا شده باشند را کاهش می‌دهند.
۲- روان درمانگری
روان درمانی، یک نوع مشاوره برای کودک و نوجوانان است که بتوان از طریق آن راه‌های مؤثر جهت کنترل خشم و راه‌های مقابله با آن را بدست آورد.
۳- درمان اختلال نافرمانی مقابله‌ای در کودکان
درمان نافرمانی کودکان در بر گیرنده روش‌های ترکیبی است که باعث بهبود رفتار و کاهش این اختلالات شود. روش‌های مؤثری که باعث درمان اختلالات نافرمانی است عبارت است از: رفتار درمانی، درمان شناختی و دارو درمانی. البته در برخی موارد می‌توان از طریق خانواده و آموزش دادن مهارت‌های اجتماعی به کودکان به درمان نافرمانی پرداخت.
تفاوت اختلال سلوک و نافرمانی مقابله‌ای
اختلال نافرمانی، معمولا در دوران کودکی دیده می‌شود و نوع خفیف اختلال سلوک در کودکان به حساب می‌آید. با درمان نکردن اختلال نافرمانی، اختلال سلوک شروع شده و گسترش می‌یابد. اختلال سلوک نوع پیشرفت اختلال نافرمانی است و در آن رفتارهایی مثل خراب کاری و تخریب اموال مربوط به خود و یا دیگران بروز می‌یابد. همچنین رفتارهایی مثل دروغ گویی، قانون شکنی و بزهکاری از رفتارهای شایع اختلال سلوک به حساب می‌آید.
کنترل به موقع اختلال نافرمانی مقابله‌ای، رمز درمان کامل
اختلال نافرمانی معمولا در دوران کودکی و نوجوانی به وجود می‌آید و در صورت درمان نشدن می‌تواند اثرات نامطلوبی بر زندگی کودک بگذارد. اختلال نافرمانی در دوران کودکی به صورت الگوی ناپایدار است که می‌تواند دربرگیرنده علائمی مثل سرپیچی کردن از دستورات و قوانین، مخالفت با والدین و معلمان و رفتارهای خصومت آمیز باشد. کودکان گرفتار این اختلال، احتمالا در فعالیت‌های گروهی و هم سن و سالان خود به مشکل برمی‌خورند و رفتارهای تند و عصبی از خود نشان می‌دهند. به همین دلیل نیاز است با مشاهده علائم اولیه نسبت به درمان اقدام کرد.
*~ سوالات متداول درباره اختلال نافرمانی مقابله جویانه ~*
علائم اصلی اختلال نافرمانی عبارت است از: عصبانیت، رفتارهای انتقام جویانه، مشکلات در روابط اجتماعی و خانوادگی، نافرمانی مداوم.
عواملی مثل ژنتیک، روان شناختی، تجربه‌های منفی در دوران کودکی و نوجوانی، مشکلات خانوادگی و استرس.
معمولاً پزشکان برای درمان این اختلالات دارو تجویز نمی‌کنند و فقط در صورت حاد بودن شرایط تجویز دارو می‌کنند.
۰ Comments