اضطراب جدایی در کودکان؛ علل، علائم و راه های درمان

اضطراب جدایی در کودکان چیست؟

اضطراب جدایی یک وضعیت طبیعی است که کودک در زمان جدایی والدین یا عزیزان خود دچار آن می شود. کودکان اغلب از ترک مادرشان دقیقاً به دلیل یک وابستگی غریزی می ترسند. اما در برخی مواقع با گذشت زمان و رشد کودک این اضطراب تداوم داشته یا شدت می گیرد.

اگر اضطراب جدایی کودک به حدی شدید یا طولانی است که منجر به اختلال در روند مدرسه رفتن یا سایر فعالیت های روزانه ی وی می شود، این حالت اختلال اضطراب جدایی در نظر گرفته می شود. اضطراب جدایی، نوعی اختلال اضطرابی است که معمولاً مربوط به هنگام جدا شدن از والدین، پرستار یا سایر مراقبان کودکان رخ می دهد. در موارد نادر ممکن است اختلال اضطراب جدایی در نوجوانان و یا بزرگسالان نیز رخ دهد و منجر به ایجاد مشکلاتی در هنگام ترک خانه و یا رفتن به محل کار شود.

علائم اختلال اضطراب جدایی کودکان

همان طور که اشاره کردیم اضطراب جدایی در اکثر کودکان در سنین رشد ایجاد می شود، اما برخی علائمی که منجر می شود به عنوان اختلال در نظر گرفته شود عبارتند از:

• پریشانی و نگرانی بیش از حد در مواقعی که کودک حدس می زند قرار است از عزیزان و یا خانه دور باشد.
• نگرانی همیشگی در مورد از دست دادن والدین و یا کسانی که دوستشان دارند به دلیل بیماری و یا یک حادثه ی وحشتناک
• نگرانی دائمی از اینکه اتفاق بدی مانند گم شدن و یا دزدیده شدن ممکن است منجر به جدایی او از والدین یا افرادی که دوستشان دارد شود.
• عدم تمایل به دوری از خانه به دلیل اضطراب و ترس ناشی از جدایی
• اجتناب از تنها ماندن در خانه بدون حضور والدین و یا سایر کسانی که دوستشان دارد.
• کابوس های تکراری در مورد جدایی
• اظهار مشکلاتی مانند سردرد، معده درد و یا سایر علائم در هنگام جدا شدن از والدین و یا سایر افرادی که دوستشان دارد.

توجه داشته باشید که اختلال اضطراب جدایی در کودکان ممکن است با اختلال هراس و یا حمله پانیک نیز ارتباط داشته باشد. در حقیقت دوره های اضطراب می تواند به صورت حملات شدید و ناگهانی از ترس و وحشت بروز نماید و در چند دقیقه به اوج خود برسد.

علت اضطراب جدایی در کودکان

در اغلب موارد اختلال اضطراب جدایی با جدا شدن از فردی که کودک بسیار او را دوست دارد آغاز می شود و منجر به استرس دائمی می شود. ژنتیک نیز یکی از عواملی است که در ایجاد اختلال اضطراب جدایی می تواند نقش داشته باشد.

بیشتر بخوانید: اضطراب امتحان؛ علل، علائم و درمان آن

عوامل خطر ایجاد اضطراب جدایی کودک

همان طور که اشاره کردیم اضطراب جدایی اغلب در سنین خردسالی آغاز می شود اما ممکن است تا سنین نوجوانی و یا حتی تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا نماید.

عوامل خطری که منجر به بروز این اختلال می شوند عبارتند از:

• استرسی که به دلیل جدا شدن یا فوت عزیزان ایجاد می شود: مانند بیماری یا مرگ فردی که دوستش دارند، گم شدن و یا مرگ حیوان خانگی، طلاق والدین و یا انتقال به یک مدرسه ی جدید
• سابقه خانوادگی: وجود اضطراب جدایی در افراد خویشاوند نشان دهنده ی این موضوع است که ژنتیک در ایجاد این اختلال نقش دارد. همچنین افرادی با خلق و خوهای خاص ممکن است بیشتر از سایرین دچار اضطراب جدایی شوند.
• مسائل زیست محیطی: تجربه ی اتفاقاتی که ممکن است منجر به جدایی کودک از عزیزانش شود.

عوارض اختلال جدایی کودکان

اضطراب جدایی می تواند موجب ناراحتی و مشکلات عمده در عملکرد مدرسه رفتن کودک و یا محل کار و انجام سایر فعالیت های روزانه ی بزرگسالان شود.

• سایر مشکلاتی که همراه با اختلال اضطراب ممکن است ایجاد شوند عبارت است از:
• اختلالات اضطراب عمومی مانند حملات پانیک، اختلال اضطراب اجتماعی و یا آگورافوبیا
• اختلال وسواس (عملی- فکری)
• افسردگی

با اضطراب جدایی کودکان چه کنیم؟

اختلال اضطراب جدایی اگر زود تشخیص داده شود به راحتی قابل درمان است، والدین با پیروی از برخی دستورالعمل های ساده به شکستن سد دلبستگی بیش از حد به والدین کمک می کنند. این نکات عبارتند از:

• مستقیماً کودک را مجبور به دوری از والدین نکنید، بلکه ابتدا با صحبت با او در مورد موضوع، او را آماده کنید.
• تشویق کودک به مشارکت با همسالان خود در بازی و یادگیری در حضور والدین، تا قبل از ترک او احساس اطمینان و اعتماد به نفس کند.
• شرکت در یک ورزش گروهی متناسب با سن کودک که به او کمک می کند تا بدون احساس ترس و اضطراب والدین را ترک کند.
• کودک را مسخره نکند و یا احساساتی را که نسبت به ترس از دوری از والدین ابراز می کند، مسخره نکند.
• مشارکت کودک در یکی از کارهای خانه، برای احساس استقلال و مهم بودن و افزایش اعتماد به نفس موثر است.
• داستان هایی که ایده استقلال و جدایی از والدین را دارند، تعریف کنید.
• اطمینان دادن به کودک که مدت کوتاهی را با دوستانش سپری می کند و به زودی والدین برای تحویل گرفتن او برمی گردند.
• از ترک ناگهانی کودک یا تهدید جدایی او خودداری کنید.
• کودک را با غریبه ها رها نکنید.

درمان اختلال اضطراب جدایی در کودکان

همان که اشاره شد، اضطراب از ترک والدین در سنین زیر ۳ سال طبیعی است، اما در سنین بالاتر و همراه با علائم جدی می تواند نشان دهنده نوعی اختلال اضطراب باشد. اختلال اضطراب جدایی در اغلب موارد بدون درمان، بهبود نمی یابد.

این اختلال معمولاً با روان درمانی و گاهی اوقات با دارو درمان می شود. روان درمانی که گاهی گفتگو درمانی یا مشاوره نامیده می شود، شامل همکاری با یک درمانگر برای کاهش علائم اضطراب جدایی است. فرزند شما می تواند یاد بگیرد که چگونه ترس های مربوط به جدایی و عدم اطمینان را مدیریت کند. همچنین، والدین می توانند یاد بگیرند که چگونه به طور مؤثر حمایت عاطفی ارائه دهند و استقلال مناسب سن را تشویق کنند.

پیشگیری از اضطراب جدایی در کودکان

به طور کلی نمی توان راهکاری را جهت پیشگیری از این اضطراب ارائه داد اما برخی از عواملی که می تواند کمک کننده باشد عبارت است از:

• در صورتی که حس می نمائید اضطراب ناشی از جدایی در کودک شما بیش از معمول است از همان ابتدا از یک مشاور کودک راهنمایی بگیرید.
• جهت جلوگیری از بدتر شدن علائم و یا ادامه دار شدن علائم تا سنین نوجوانی و بزرگسالی، برنامه درمانی را به صورت کامل دنبال نمائید.
• در صورتی که خودتان دچار اضطراب، افسردگی و یا سایر مشکلات روحی هستید از یک روانپزشک و یا روانشناس در جهت درمان کمک بگیرید تابتوانید برای فرزندانتان یک الگوی خوب باشید.

کلام آخر

اضطراب جدایی در کودکان در سنین پایین و بدون علائم فیزیکی و روانی کاملا طبیعی است. اما تشدید یا تداوم علائم اضطراب کودک، پس از ترک والدین در سنین بعد از ۳ سالگی یک اختلال تشخیص داده می شود. در اکثر مواقع با راهکارهای ساده و رفتارهای صحیح والدین این مشکل برطرف می شود، اما در برخی مواقع مراجعه به مشاور و روانپزشک کلید درمان است.

توجه داشته باشید که عدم درمان اختلال اضطرابی در کودکی می تواند منجر به سایر اختلالات اضطرابی مانند حملات پانیک در دوران بزرگسالی شود. بنابراین اگر کودک شما یک یا چند علامت از علائمی که پیشتر ذکر شد را دارد باید برای مراجعه به بهترین روانپزشک تهران اقدام نمایید.